Charlie Chaplin

Charlie Chaplin. Op de een of andere manier ben ik altijd al gefascineerd geweest door deze filmmaker. Mijn geschiedenisscriptie op de middelbare school ging over Chaplin. Ook mijn leraar bleek een bewonderaar van deze filmmaker dus ik mocht die scriptie maken. Mijn interesse kwam door de manier waarop Chaplin acteerde en het personage dat hij daarvoor had bedacht. Plaats het in die tijd. Een zwerver waar normaal gesproken nauwelijks iemand naar omkeek maar die door zijn aandoenlijke karakter en openheid iedereen aansprak. Geen woord, slechts mimiek en het typische loopje – overigens per ongeluk gecreëerd door zijn linkerschoen aan zijn rechtervoet en andersom te dragen omdat de schoenen veel te groot waren.

De zwerver zette mensen aan het denken en Chaplin liet zien dat in alles er een mens achter situaties schuil gaat. Het leert ons oog te hebben voor de persoon en niet te snel te oordelen. Chaplin was in de jaren 20 - het ontstaand van de film - tot halverwege de vorige eeuw één van de beroemdste filmsterren ter wereld.

Het is zo'n beetje een eeuw geleden dat hij die unieke man in de Amerikaanse filmgeschiedenis was. Chaplin dacht na over de veranderingen in de wereld die hij om zich heen zag en gebruikte dit in zijn films. Zijn film ‘Modern Times’ stelde de industriële revolutie aan de kaak. En al in de jaren 30 maakte hij zijn film ‘The Great Dictator’. Chaplin doorzag een situatie die velen niet zagen aankomen en die menigeen niet wilden onderkennen. Ik vind het dapper hoe hij altijd trouw is gebleven aan zijn overtuiging en zijn films gebruikte om daar uiting aan te geven en zich niet bekommerde om het behoud van zijn status. (Chaplin gaf overigens vele jaren later aan dat als hij had geweten waartoe Hitler in staat was gebleken hij nooit een (komische) film hierover zou maken).

de jaren '50

In de jaren 50 heerste de McCarthy Commissie de VS. Angst voor het communisme werd in de samenleving gepompt en de jacht op communisten werd geopend. Het maakte de bevolking bang voor het rode gevaar en misschien nog wel veel ernstiger, bang voor elkaar. Er ontstonden comités die verdachtmakingen verspreidden via de media. Weerloze burgers werden onderworpen aan agressieve verhoren. Elkaar verklikken werd de gewoonste zaak - zelfs ondanks de verschikkingen die een decennia daarvoor in Duitsland en Europa hadden plaats gevonden. Zonder bewijs en aanleiding werden mensen uit de film- en theaterwereld beschuldigd en opgepakt. Chaplin heeft zich altijd tegen een dergelijke manier van handelen en misbruiken van macht door de overheid verzet. Uiteindelijk werd ook hij van communisme beschuldigd en hield de FBI ook Chaplin in de gaten. Tijdens de promotie van de film Limelight in Europa in 1952 keerde Chaplin niet meer terug naar Amerika en vluchtte voorgoed naar Zwitserland. Van held tot tegenstander van de overheid verworden.

Chaplin was wereldberoemd. Waar hij verscheen kwam iedereen op hem af. Zijn oprechtheid (tot uiting gebracht in de zwerver) zorgde er voor dat hij van een gevierde filmheld met historische betekenis toch 'zomaar' als paria werd beschouwd, enkel en alleen door de macht en de opruiing van de Amerikaanse overheid.

Het doet me denken aan de tijd van nu. De druk die de overheid op de bevolking legt. De vinger naar een groep schuldigen wijzen en het tegen elkaar uitspelen. De moed die Chaplin had om bij zijn eigen gevoel te blijven is bewonderenswaardig. Tegelijkertijd bedenk ik dat Chaplin de mogelijkheid had naar een ander land te vluchten, die luxe is aan de zgn. 'schuldigen' van vandaag niet gegund. "We weten waar ze wonen" die uitspraak...... het bezorgt me nog steeds de rillingen over mijn rug en draagt bij aan mijn angst voor wat de maatschappij is verworden vandaag. Van deur tot deur.

..... jaren later bedenkt men zich

Amerika bedacht. In 1972 kreeg Chaplin een Academy Honorary Award voor zijn gehele oeuvre; hij kreeg daarbij de langst staande ovatie in de geschiedenis van de Oscars. Wrang inderdaad maar het blijft ook een bijzonder ontroerend moment https://youtu.be/J3Pl-qvA1X8

Uit de film Modern Times (1933-35) - een aanklacht op de industrialisatie, die volgens Chaplin verlies van individualiteit als gevolg zou hebben. Als een kudde schapen lopen arbeiders de fabriek binnen. De werkers worden bewaakt door camera's en beeldschermen.

Hierna het pamflet uit de film The Great Dictator. - reeds in 1930 door Chaplin geschreven

De film werd in eerste instantie slecht ontvangen in de VS, de toenmalige regering zag het als aanval op "een bevriend staatshoofd". Totdat in 1941 de VS besloot zelf een actieve rol te gaan spelen in de oorlog; toen werd The Great Dictator gebruikt als propagandafilm voor diezelfde overheid.